LIEVELDE - ‘We staan wel op de theaterweide, maar we zijn geen circus natuurlijk’, lacht rechter Maartje Bijl van de rechtbank Gelderland vorige week zaterdagochtend op het backstageterrein van festival de Zwarte Cross. Daar bereidden 10 collega’s van de rechtbank Gelderland zich voor op wat komen gaat die middag; een nagespeelde lik-op-stuk snelrechtzitting in een van de theatertenten. Een laagdrempelige manier om te laten zien hoe dat werkt bij zo’n rechtszaak. ‘Best spannend’, voegt rechter Anja Bögemann toe. ‘We weten niet of het hier aanslaat.’

10.48 uur:
Terwijl de rechtbankmedewerkers een voor een binnendruppelen voor de voorstelling die om 13 uur begint, vertelt Bögemann die alles die dag presenteert, hoe het optreden op de Zwarte Cross tot stand kwam. ‘Het is ontstaan tijdens het Democratiefestival in 2019 in Nijmegen. Daar hadden we de een tent waar we met publiek zittingen naspeelden en het gesprek aangingen over rechtspraak. Hoewel dat leuk was dachten we ook, waar zit hier de weerstand? Het publiek daar was al erg op onze hand. Zo is het idee ontstaan iets soortgelijks met een popup-rechtbank op de Zwarte Cross te doen. Door corona heeft het 2 jaar geduurd dat we er nu echt zijn.’

11.55 uur:
Na het inchecken lopen de collega’s bij de koffie het scenario door. Twee acteurs gaan stennis schoppen op het festivalterrein, waarbij de man de vrouw beschuldigt van diefstal van zijn telefoon en dat ze is verdwenen met zijn muntjes. Beveiligers houden ze daar uit elkaar, waarna ze het stelletje van het terrein de theatertent in begeleiden. Daar is de pop-up-‘rechtbank’ ingericht. Alle materialen en collega’s gaan met golfkarretjes richting theatertent. Met de meegebrachte verhuisdozen en gekleurde doeken zetten katheders voor de officier van justitie, rechter en advocaat met de verdachte klaar. Na een geluids- en lichtcheck is de tent klaar voor de zitting.

12.55 uur:
‘Ja, je hebt verdomme mijn telefoon gejat!’ Voor de theatertent op het stoffige festivalterrein kijken passerende Zwarte Crossers verschrikt naar het tafereel dat zich daar afspeelt. De man probeert al scheldend bij de vrouw te komen, maar beveiligers Kyra en Rachel zorgen ervoor dat dat niet lukt. Dan worden ze meegenomen de tent in, die inmiddels helemaal volgestroomd is met publiek. Na een korte introductie wordt door de officier van justitie, gespeeld door rechter Marije Bos, eerst vastgesteld of er wel sprake is van diefstal. Na een kort belletje naar de telefoon vist de beveiliger de telefoon van de man inderdaad uit de tas van de vrouw.’

13.05 uur:
De zitting is onder het harde gebeuk van omgevingsmuziek en het achtergrondgeluid van racende crossmotoren inmiddels in volle gang. ‘Ik doe zoiets normaal nooit’, roept de vrouw naar de rechter terwijl ze wordt bijgestaan door haar ‘advocaat’, rechter Geert-Jan Boerhof. Na de eis van de officier en uitleg van de persoonlijke omstandigheden van de vrouw, wordt aangegeven wat de verschillende straffen kunnen zijn, een geldstraf, taakstraf of toch de cel in. Rechter Maartje Bijl richt zich tot het publiek om te vragen welke straf zij zouden geven. Na een grappend ‘stenigen!’ van een bezoeker op de eerste rij, gaan de meeste handen omhoog voor een taakstraf. Maar dan wordt duidelijk dat mevrouw al eerder is veroordeeld voor dergelijke feiten en eist de officier een gevangenisstraf.

13.15 uur:
Opnieuw wordt het publiek gevraagd wat ze nu zouden doen. De meeste bezoekers staan inmiddels achter een zwaardere straf en motiveren dat ook voor de microfoon die rondgaat. 'En wie zorgt eigenlijk voor de kinderen van de vrouw in zo'n geval', vraagt een bezoekster zich bezorgd af. 'Dat ben ik', zegt presentatrice Bögemann, jeugdrechter van beroep. 'Maar waarschijnlijk wordt er een melding van gemaakt bij jeugdzorg.' De meeste handen blijven nu ook omlaag voor een taakstraf. Maar een celstraf is rechter Bijl in dit geval, na een bekentenis en spijtbetuiging van de vrouw en uitleg van haar omstandigheden, iets te gortig. 'Een taakstraf, helpen opruimen op en na het festival is de oplossing.' Daar kan het Zwarte Cross- publiek zich wel in vinden, gezien het applaus na afloop.

13.30 uur:
De zaak is afgelopen, het publiek stroomt langzaam de tent uit. De rechters blijven, in toga, nog even hangen voor de tent om eventuele vragen te beantwoorden van de bezoekers die dat willen en het gesprek aan te gaan. Na de nodige selfies van bezoekers met de rechters en het vullen van de (social) mediakanalen, kijkt Bögemann erg tevreden terug. ‘Je weet natuurlijk nooit hoe zo’n dag verloopt en of er wel bezoekers komen, maar dit oversteeg onze verwachtingen enorm. Het geeft energie om de Rechtspraak ook over te kunnen brengen op publiek dat daar misschien niet op zit te wachten. Ik kan het iedere rechtbank aanraden een keer te doen!’